Lungomare - René Aubry

Τα κόκκινα κάγκελα

 (απόσπασμα )

Κάποιες φορές κοιτάζω άλλους ανθρώπους και προσπαθώ να καταλάβω  αν ζουν μια ήσυχη μετρημένη ζωή, παρατηρώντας  το πόσο τακτοποιημένα βρίσκονται όλα στο μυαλό τους. Έχω διαπιστώσει πως ακόμη και οι δυσκολίες μπορούν να οργανωθούν σε κατηγορίες που υπαγορεύουν συγκεκριμένες αντιδράσεις. Υπάρχει τάξη και στη λύπη και στη χαρά των περισσότερων,  και εγώ αισθάνομαι φριχτή, ανυπόφορη ζήλια να τρώει το στομάχι μου. Το κεφάλι μου είναι έτοιμο να εκραγεί από το πρωί που ξυπνάω ως το βράδυ που θα πέσω για ύπνο. Και δε σταματάει ούτε εκεί. Ο ύπνος μου είναι γεμάτος ζωηρά όνειρα. Όνειρα που μπλέκονται το ένα με το άλλο και επαναλαμβάνονται συνεχώς. Είμαι γεμάτος με μια ανεξήγητη εσωτερική ένταση από τη στιγμή που γεννήθηκα. Οι πρώτες αναμνήσεις μου πηγαίνουν  στα κόκκινα κάγκελα της κούνιας μου και στο  μωρουδιακό μαξιλάρι μου. Προσπαθώ να δω τι βρίσκεται κάτω από αυτό και το ανασηκώνω με τα μικρά μου χεράκια. Είχα γεννηθεί μέσα σε μια μεγάλη σωματική αγωνία και πλησίασα το θάνατο πριν ανοίξω καλά καλά τα μάτια μου στη ζωή.  Ίσως αυτό με έκανε να κουβαλώ σαν εκνευριστικό φορτίο,  τον ενδόμυχο φόβο ενός  επικείμενου θανάτου  που θα έκοβε ξαφνικά το νήμα μου και θα με έκανε, πιθανόν μέσω μιας ξαφνικής αναρρόφησης, –την ίδια που απείλησε να με πνίξει μέσα στη μήτρα- να αναχωρήσω από αυτήν τη ζωή. Πράγμα που δεν έστεκε ούτε και στο ελάχιστο. Έσφυζα και σφύζω από υγεία.  Πιστεύω πως χρειαζόμουν αυτό το διαρκές αίσθημα του φόβου  μέσα μου για να αναπτύξω τα πιο άγρια ένστικτά μου. Το θυμό μου. Αυτόν τον μεγαλοπρεπή θυμό που μπορεί να ξεσπάσει σαν ξαφνική θύελλα σε ωκεανό μα ώσπου να ξεσπάσει γνωρίζει όλες τις δίνες όπου μπορεί να κρυφτεί.  Είμαι ένας ευγενής φαινομενικά άνθρωπος. Χαμογελάω εύκολα, αλλά όχι πλατιά. Μιλάω σε όλους μα χρησιμοποιώ έναν ορισμένο αριθμό προτάσεων με τον καθένα. Δείχνω κατανόηση και ανεκτικότητα μέχρι να χρειαστεί να μη δείχνω πια. Κάτι τέτοιες στιγμές αφήνω ένα πρωτόγονο μένος να βγει από μέσα μου. Και μπορεί άλλοι να μην το αναγνωρίζουν και να το συγχέουν με μια απλή ταραχή ή εκνευρισμό αλλά εγώ το γνωρίζω πολύ καλά. Η φωνή μου βγαίνει με δυσκολία από τα βάθη του στομαχιού μου και όχι πια από το λαιμό μου. Τρέμω με ένα τρέμουλο βαθύ που συνταράσσει κάθε φλέβα και κύτταρο του σώματός μου. Προσπαθώ να αποκτήσω αυτοέλεγχο αλλά το σώμα μου δεν το θέλει. Υπάρχουν φορές που ο τόνος της φωνής μου αλλοιώνεται και ακούγομαι σαν ξεκούρδιστο όργανο. Το αίσθημα του πνιγμού επανέρχεται πιο έντονο και με κάνει να αναπνέω κοφτά και γρήγορα. Εκείνες τις στιγμές ξέρω πως μπορώ εύκολα να κάνω κάποιο κακό. Προτιμώ να μην πω τίποτα άλλο περαιτέρω.

image: Michele del Campo

Η ΠΑΝΤΟΦΛΑ

Πάντως, πολλές φορές αυτό-οριζόμαστε δίχως να γνωρίζουμε τέλεια την ουσία  του ορισμού που επιλέγουμε. Εμένα αυτό κάποιες φορές με έκανε δυστυχή. Και όχι μόνο εμένα. Αλλά και τους γύρω μου. Και δεν ξέρω αν κάποιοι ορισμοί όντως είναι κάτι άλλο πέρα από ορισμοί. Αν δεν είναι, τότε αυτό-οριζόμαστε με κάτι που καν δεν υπάρχει. Κάνω όλο αυτόν τον πρόλογο γιατί θα ήθελα να συνεχίσω με αυτό για το οποίο ξεκίνησα να μιλάω προηγουμένως και κάποιοι από εσάς με στραβοκοιτάξατε, δηλαδή το ότι είμαι μια παντόφλα. Η  παντόφλα έχει έναν συγκεκριμένο ορισμό που της το δίνουν το σχήμα, το υλικό κι η χρήση της. Δεν είστε παντόφλα κύριε, μου είπε ένας ανόητος. Οι παντόφλες δε μιλούν. Και που το ξέρετε εσείς κύριε; Τις έχετε ακούσει ποτέ να μη μιλούν; 

Δεν ξέρω αν καταλαβαίνετε το ακριβές νοητικό περιεχόμενο της ερώτησής μου και τη λεπτή διαφορά που δείχνει, ξεκάθαρα νομίζω, η αντιστροφή της.

Οι παντόφλες κύριε δεν έχουν μάτια, δεν έχουν στόμα και μύτη, ούτε αναπνέουν, συνέχισε εκείνος ο ανόητος με μεγαλύτερη  ειρωνεία κι επιμονή. Είμαι εξελιγμένο μοντέλο κύριέ μου, του αντέτεινα. Ποιος εμποδίζει μια παντόφλα να εξελιχθεί; Με εννοείτε; Όχι μόνο έχω συγκεκριμένο ορισμό αλλά μπορώ και να τον επεκτείνω. Ο ορισμός πλέον δε με ορίζει αλλά τον ορίζω. Όχι για σκεφτείτε το λίγο αυτό. Δεν το βρίσκετε μεγαλοφυές; Όχι, μου απάντησε ο κάπρος, λέτε γελοία πράγματα. Αν είστε παντόφλα, ελάτε να σας φορέσω. Τα πόδια μου κρυώνουν. Ελάτε λοιπόν.  Ξεχνάτε κύριε, του είπα  με περιφρόνηση -την οποία ελπίζω ότι είχε την ελάχιστη απαιτούμενη οξυδέρκεια για να διακρίνει-, ότι οι παντόφλες δεν ‘’έρχονται’’ για να τις φορέσουν. Μια παντόφλα δεν περπατάει προς το πόδι της. Το πόδι περπατάει προς αυτήν. Ελάτε λοιπόν εσείς. Φορέστε με. Δοκιμάστε με. Ο κρετίνος με κοίταζε με το στόμα ανοιχτό. Συγχύστηκε και έκατσε ξανά στη θέση του απλώς κουνώντας το χονδροειδές κεφάλι του δήθεν προς επίφαση της δικής μου βλακείας κι όχι της δικής του. Οι άνθρωποι του είδους του αντιδρούν με παρόμοιες πρωτόγονες αντανακλαστικές νοητικές κινήσεις τις οποίες μόνο οι ίδιοι κατανοούν μέσα στον κόσμο των ακατανόητων νοημάτων τους.

Έλεγα λοιπόν ότι είμαι μια παντόφλα και ότι οι παντόφλες έχουν ένα πολύ συγκεκριμένο ορισμό ο οποίος περικλείεται στη χρήση και τη μορφή τους. Βάσει των υπαρχουσών μορφών μιας παντόφλας αλλά και βάσει της περιορισμένης χρήσης τους, φυσικά και δεν είμαι παντόφλα. Με τα μάτια ενός ηλίθιου πάντα. Όμως, όπως είπα και παραπάνω, τι είναι αυτό που θα με εμποδίσει να επεκτείνω τον ίδιο τον ορισμό μου; Είμαι μια παντόφλα 1,82 με χέρια και πόδια. Μια παντόφλα που περπατάει και τρώει. Και όποιος θέλει να με φορέσει δεν έχει παρά να ψάξει για το ζευγάρι μου. Μπορεί να φοριέμαι με διαφορετικό τρόπο αλλά αυτό αλλάζει σε τίποτα τον αυτό-ορισμό μου; Όχι. Και όσες αντιρρήσεις και να έχετε, απλώς γελώ μαζί τους.

Απόσπασμα (Η παντόφλα)

Ο φύλακας 2

                                              Ημέρα 11^η

Ο Μοδέστος δεν έχει ιδιαίτερες σχέσεις με τους υπόλοιπους ταξιθέτες . Συνεννοείται με δυσκολία μαζί τους ακόμη και για τις βασικές ρυθμίσεις της καθημερινής δουλειάς. Είναι ο τυπικότερος όλων. Του λείπει παρ’ όλα αυτά αυτό που οι άνθρωποι ονομάζουν «πνεύμα συναδελφικότητας». Είναι ο τελευταίος στον οποίο θα στραφούν οι υπόλοιποι για να τους καλύψει μια παρασπονδία και είναι ο πρώτος στον οποίο ανατίθεται ένα δυσκολότερο καθήκον. Δε διαμαρτύρεται ποτέ ό,τι και αν του ζητήσει η διεύθυνση του θεάτρου να κάνει, όμως διαμαρτύρεται εγγράφως και δίχως καμία  καθυστέρηση, αν διαπιστώσει ότι κάποιος ταξιθέτης προσπαθεί να αποφύγει τη δουλειά ή αν φερθεί με αγένεια σε θεατή. Οι άλλοι ταξιθέτες τον αντιπαθούν σφόδρα. Μιλούν για αυτόν χρησιμοποιώντας τις χειρότερες και τις πιο υποτιμητικές βρισιές πίσω από την πλάτη του και τα πιο ραφιναρισμένα υπονοούμενα όταν εκείνος είναι μπροστά. Στην αρχή νόμιζα ότι απλώς δεν έδινε σημασία, αλλά τελικά ο Μοδέστος δεν καταλαβαίνει τι γίνεται γύρω του. 

Ημέρα 20^η

Η κυρία με το κουμπί ξαναήρθε. Του έδωσε ένα ακόμη. Αυτή τη φορά δεν του το έβαλε στο χέρι αλλά με αυθάδεια το έχωσε κατευθείαν στην τσέπη του σακακιού του. Ο Μοδέστος ταράχτηκε περισσότερο από την προηγούμενη φορά. Την οδήγησε ξανά στη θέση της δίχως να μιλήσει. Όταν τα φώτα έκλεισαν και η αυλαία άνοιξε, έτρεξε και κρύφτηκε στο πίσω μέρος του θεάτρου. Είδα το στέρνο του να ανεβοκατεβαίνει γρήγορα και αισθάνθηκα την αναπνοή του να καίει. Αυτή η τόσο ζεστή ταραγμένη ανάσα με έκανε να αναπηδήσω, αν μπορώ βέβαια να πω κάτι τέτοιο στην κατάσταση στην οποία βρίσκομαι τώρα. Δεν τον είχα ικανό να κρύβει τόση θερμότητα μέσα του. Η γυναίκα αυτή είναι μια καλοβαλμένη ηλικιωμένη με γαλαζωπά μαλλιά. Αναρωτιέμαι γιατί ξαναήρθε να παρακολουθήσει την ίδια παράσταση.

Ημέρα 22^η

Τον τσάκωσα να κρύβεται στα παρασκήνια. Μόλις το θέατρο έκλεισε, εκείνος βγήκε από την κρυψώνα του, απενεργοποίησε το συναγερμό και άρχισε να βολτάρει αυτοκρατορικά στους διαδρόμους, στο φουαγιέ, στον εξώστη, στην κεντρική αίθουσα. Άγγιζε ελαφρά τους τοίχους καθώς περνούσε δίπλα τους. Και τις πλάτες των βελούδινων πολυθρόνων

Ημέρα 23η

Γιατί η διοίκηση μου ανέθεσε να είμαι ο φύλακας άγγελος του Μοδέστου; Δεν κάνει ποτέ κάτι το ριψοκίνδυνο. Η καθημερινότητά του είναι επαναλαμβανόμενη και ανιαρή. Ακόμη και η χθεσινή βραδινή έξαρσή του είχε τη νωθρή βραδύτητα μιας υγρής επιφάνειας που κάνει κύκλους γύρω από το κέντρο της.  Θα ζητούσα αλλαγή αλλά υπάρχει κάτι στο βάθος των ματιών  του που με εμποδίζει ακόμη από το να το κάνω. Η έκφρασή στο πρόσωπο του Μοδέστου θυμίζει πορτραίτα αυτοπροσωπογραφιών γνωστών ζωγράφων. Ατενίζει κάτι που μόνο εκείνος μπορεί να δει. Κι εκείνο του επιστρέφει μια αντανάκλαση.

Ημέρα 30η

Είμαι ένα μήνα κοντά του και αδυνατώ να τον κατανοήσω, έστω και  ελάχιστα. Αρχίζω μόνο να αντιλαμβάνομαι γιατί κανείς από εμάς δεν ήθελε να τον προσέχει. Ποιος θέλει να είναι φύλακας άγγελος ενός ανθρώπου στρυφνού και αμίλητου; 

image: Witold Wojtkiewicz

Ο φύλακας

Όταν η διοίκηση με όρισε ως φύλακα άγγελο του Μοδέστου δε θα μπορούσα φυσικά να φανταστώ ότι με είχαν υποχρεώσει να αναλάβω έναν ανισόρροπο. Αν σκεφτώ όμως τη ζωή που έκανα,  θα έπρεπε να το περιμένω. Εδώ αναλαμβάνεις να προσέχεις αυτό που δεν μπορούσες να προσέξεις πριν. Το « πριν» είναι πριν πεθάνεις. Και όσο προσέχεις αυτό που αδυνατούσες να προσέξεις, τόσο δεν μπορείς να καταλάβεις αν βρίσκεσαι στον παράδεισο ή στην κόλαση και αν είσαι άγγελος ή δαίμονας. Ή τίποτα από τα δύο. Ο Μοδέστος θα με έβαζε σε δοκιμασία πολλές φορές. Οι αμφιβολίες θα με έζωναν με τον ίδιο τρόπο που τα φίδια έζωσαν το μοναχό Ιωαννίκιο πριν κάνουν τη μαζική τους εξόρμηση προς τις ακτές της Θασικής θάλασσας.

Οι διαπιστώσεις που έκανα τις πρώτες ημέρες κατά τις οποίες ήμουν υποχρεωμένος να κρατήσω κάποιες σημειώσεις σχετικές με τον χαρακτήρα του και τις συνήθειές του, είναι καταγεγραμμένες στο προσωπικό μου φάκελο, στο τμήμα της φύλαξης:

Ημέρα 1^η

Ο Μοδέστος κοιμάται ελάχιστα. Οι ύπνοι του είναι σύντομοι σαν κοφτές ανάσες. Τις περισσότερες φορές  κοιμάται όρθιος ή καθιστός. Για δευτερόλεπτα. Με τα μάτια ανοιχτά. Υπάρχουν στιγμές που δείχνει σα να με βλέπει. Φυσικά και δεν μπορεί να με δει, αλλά τα μάτια του σταθεροποιούνται για λίγο στο σημείο όπου βρίσκομαι ,για  όσο ακριβώς διαρκεί ο παράδοξος ύπνος του. Η ματιά του έχει επίδραση ψύξης επάνω μου. Παγώνω. Παγώνω εγώ και όχι ο Μοδέστος. Είναι το πρώτο σημάδι ότι ο άνθρωπος τον οποίο μου ανατέθηκε να φυλάω έχει κάποια στριμμένη βίδα. Σκέφτομαι «ωραία». Και αναρωτιέμαι τι σημειώσεις θα κρατήσω.

Ημέρα 4^η

Ο Μοδέστος τρώει πολλά μανιτάρια. Φαίνεται να έχει κάποια ψύχωση με τα μανιτάρια. Βγάζει πνιχτούς ήχους όταν τα καταπίνει, που δεν μπορώ να ξεχωρίσω αν είναι ήχοι απόλαυσης ή πνιγμού. Πίνει επίσης πολύ καφέ και δείχνει να έχει μια ιδιαίτερη σχέση με τη μηχανή του καφέ. Το πλύσιμό της είναι ολόκληρη τελετουργία και δείχνει ιδιαίτερα προσηλωμένος όταν το κάνει. Μπήκα σε πειρασμό να σπρώξω το καπάκι από το χέρι του την ώρα του ξεβγάλματος αλλά ήταν ένας στιγμιαίος πειρασμός. Είναι ακόμη πολύ νωρίς. Κι επιπλέον δεν επιτρέπεται.

Ημέρα 5^η

Ο Μοδέστος εργάζεται ως ταξιθέτης. Στο Εθνικό Θέατρο. Προτιμάει κυρίως τον εξώστη και πολλές φορές ζητάει να τον βάλουν εκεί, πράγμα που οι άλλοι ταξιθέτες δέχονται μάλλον ανακουφισμένα, προσμένοντας σε μεγαλύτερα φιλοδωρήματα. Στέκεται πάντα ακίνητος την ώρα που οι θεατές αρχίζουν να μπαίνουν στην αίθουσα,  και αμέσως μετά οι κινήσεις του γίνονται νευρικές και γρήγορες. Οδηγεί τον κόσμο στη θέση του και παίρνει πάντα ανέκφραστος τα φιλοδωρήματα. Είναι το ίδιο ανέκφραστος και όταν κάποιος δεν του δίνει φιλοδώρημα, ενώ οι συνάδελφοί του επιδίδονται σε κανονικό στόλισμα των σπαγκοραμμένων θεατών. Ίσως να μη δίνει τόση σημασία στα χρήματα όση δίνουν οι άλλοι.

Εχθές μια γυναίκα του έδωσε αντί για χρήματα, ένα μεταλλικό κουμπί. Εκείνος κόντεψε να πάθει καρδιακή προσβολή. Πέντε ημέρες τώρα που έχω γίνει σκιά του, δεν τον έχω ξαναδεί έτσι. Έχωσε γρήγορα το κουμπί στην αριστερή τσέπη του, δεν είπε τίποτα και σχεδόν έσπρωξε τη γυναίκα για να την οδηγήσει στη θέση της. Είδα καθαρά την ενόχλησή της.

image: Roland Topor

(συνεχίζεται)